Historia kościoła i klasztoru

Historia

Kościół i klasztor w Białej Podlaskiej

Kościół i klasztor w Białej Podlaskiej przy ul. Gabriela Narutowicza 37, aktualnie własność Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów Prowincji Warszawskiej, pierwotnie należały do franciszkanów-reformatów. Jest to fundacja księcia Michała Kazimierza Radziwiłła /1635-1680/ i jego małżonki Katarzyny Emerencjanny z Sobieskich /1634-1694/, I voto księżnej Ostrogskiej, siostry króla Jana III. Propozycję tej fundacji książę Michał Kazimierz zgłosił w 1666, została ona przez reformatów przyjęta w 1667, a formalny akt przekazania ziemi nastąpił w 1670 na Generalnym Sejmie Królestwa Polskiego, w tym samym roku została również wyrażona zgoda na lokalizację fundacji przez miejscowego ordynariusza Tomasza Leżeńskiego, biskupa łuckiego.

Książę Michał Kazimierz Radziwiłł (1635-1680)

Pierwszy kościół i klasztor były drewniane,

murowany kościół w stylu późnego baroku zbudowano 1673-87, klasztor 1687-92. Po śmierci męża dokończeniem budowy fundacji zajęła się księżna Katarzyna Emerencjanna. Ona podpisała kontrakt z architektem Hubertem Andryczem na wyposażenie wnętrza kościoła, m. in. na 7 ołtarzy wykonywanych 1682-86. Uroczystego poświęcenia kościoła dokonał 1688 biskup Andrzej Chryzostom Załuski p. w. Matki Boskiej Anielskiej. O dalsze wyposażenie świątyni dbała księżna Anna z Sanguszków Radziwiłłowa /1676-1746/, m. in. sprowadziła nowe ozdoby do ołtarzy. W 1739 artysta Mateusz Osiecki, reformat, dosłał Annie z Sanguszków do Białej projekty ołtarzy. Zapewne w tym czasie pod jej mecenatem powstały freski w kościele na suficie, odkryte w 1961 i na klasztornych korytarzach, odkryte dopiero w 1993. Księżna Anna 1743 uposażyła klasztorną bibliotekę. Po 1719 w kościele został wzniesiony nagrobek serca Karola Stanisława Radziwiła /1669-1719/, męża Anny, istniejący tu jeszcze w 1874. Wokół cmentarza kościelnego znajdował się mur z krużgankami z umieszczonymi w szafach obrazami na płótnie stacji Drogi Krzyżowej i scen starotestamentowych. W 1788 miało miejsce sprowadzenie relikwii św. Pacyfika z San Severino /1653-1721/, franciszkanina, którego ołtarz w kościele reformatów w Białej istniał do 1874. W 1836 nastąpił remont kościoła.

Biskup Andrzej Chryzostom Załuski

Herb Biskupa

Zakon reformatów istniał w Białej przez 200 lat. Ich życie, środki utrzymania, działalność duszpasterską w Białej i w okolicy, kulturalne wpływy na społeczeństwo wnikliwie i szeroko opisała dr Małgorzata Danielak-Chomać z Akademii Podlaskiej w Siedlcach. Kres ich obecności w Białej położyła kasata dokonana przez rząd carski 1864, posiadłość została upaństwowiona, zakonnicy przeniesieni przymusowo do klasztoru reformatów w Pilicy, kościół przejściowo istniał jako filia kościoła parafialnego św. Anny, 1869 jako cerkiew unicka, 1875-1915 jako cerkiew prawosławna. Klasztor – jak słusznie można wnościć – służył urządzanym w Białej od 1866 kursom nauczycieli szkół rosyjskich i trzyletniemu seminarium przygotowując kandydatów do zawodu nauczyciela w rosyjskich szkołach elementarnych. Przed przejęciem kościoła przez prawosławnych wyposażenie za zgodą biskupa lubelskiego, administratora diecezji janowskiej czyli podlaskiej, zostało przeniesione do okolicznych parafii, m. in. konfesjonały, ławki, ołtarze Matki Boskiej i św. Antoniego Padewskiego /na usilne prośby bialczan/, figury świętych Apostołów Piotra i Pawła, obrazy, monstrancja, pacyfikał oraz ornaty do kościoła św. Anny w Białej, następnie częściowo przekazano do kościoła farnego w Międzyrzecu Podlaskim /po 1919 rzeczy z kościoła św. Anny rewindykowane/, obrazy Drogi Krzyżowej i krucyfiks do Huszczy /po 1945 rewindykowany/, ambona i ołtarz główny do Kąkolewnicy Wschodniej, gdzie przerobiony na dwa ołtarze boczne. W 1869 biblioteka została przekazana do seminarium duchownego w Lublinie. 1908 klasztor był poddany przebudowie, pierwsze piętro podwyższono, i wtedy – jak można przypuszczać – do kruchty kościelnej przybudowano dwa pomieszczenia, zaś bramka do kościoła otrzymała szczyt trójkątny, cerkiewny, natomiast sygnaturce nadano kształt kopuły. 1915 kościół uległ częściowemu uszkodzeniu podczas działań wojennych, został oddany na użytek katolickich żołnierzy wojska niemieckiego, ich kapelanem był kapucyn z Nadrenii Rembert Teodor Gröbbels, który przygotował uroczyste pożegnanie w tym kościele 12 VII 1916 trumny z relikwiami św. Jozafata Kuncewicza przez 200 lat otaczanych kultem w kościele bazyliańskim Narodzenia Najświętszej Marii Panny, na polecenie greckokatolickiego arcybiskupa Andrzeja Szeptyckiego tymczasowo przenoszonej z Białej do Wiednia z przeznaczeniem do katedry św. Jura we Lwowie, które od 1949 znajdują się w bazylice św. Piotra w Rzymie.

W 1919 był rekoncyliowany, wróciła doń część aparatów oraz ołtarze Matki Boskiej i św. Antoniego. Ten ostatni postawiono na miejscu ołtarza głównego. Wówczas kościół przeznaczono na nabożeństwa dla młodzieży szkół średnich a klasztor został wydzierżawiony przez biskupa siedleckiego Henryka Przeździeckiego Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, które powołało w nim do istnienia Żeńskie Gimnazjum im. Emilii Plater. Po 1919 przy kościele została utworzona parafia wojskowa p. w. św. Krzyża. Przy klasztorze zamieszkał ksiądz rektor kościoła i zarazem prefekt gimnazjalny, ks. Stanisław Leśniowski. W 1942 zginął w obozie koncentracyjnym Dachau. Od 1940 w kościele był niemiecki magazyn, zniszczono bramkę przed kościołem. 1944 uległ częściowemu uszkodzeniu, zniszczone lub uszkodzone zostało wyposażenie z wyjątkiem ołtarzy Matki Boskiej i św. Antoniego, zabytkowego konfesjonału i obrazów przeniesionych przez wiernych do kościoła św. Anny. 1944 ponownie rekoncyliowany, odtąd popularnie nazywany kościołem św. Antoniego, przez 25 lat jego rektorem był ks. dr Edmund Barbasiewicz, prefekt gimnazjalny, opiekun harcerstwa, wybitny duszpasterz. Dzięki jego inicjatywie następowała odbudowa świątyni: 1945-47 naprawa uszkodzonego dachu i remont wnętrza; 1950-51 rekonstrukcja ogrodzenia, bramy głównej, dwóch furtek i żelaznej kraty proj. inż. Arch. Eugeniusz Czyż i Lech Niemojewski, wymiana posadzki w nawie głównej; 1952 ambona wyk. Franciszek Maksymiuk; 1952-54 budowa organów firma Fryderyka Szwarca z Gdańska, ich gruntownego remontu 2001-2002 dokonał Zakład Naprawy Organów Kościelnych w Lublinie, mgr Andrzej Madej i Spółka przy asystencji organisty Bogusława Kutnika; 1956 rekonstrukcja sygnaturki według proj. Eugeniusza Czyża; 1957-58 remont dachu; 1958-60 gruntowny remont wnętrza, budowa nowych ołtarzy bocznych.

W 1965 biskup Ignacy Świderski, ordynariusz siedlecki, podejmuje plan osadzenia w Białej zakonu kapucynów ze względu na cześć dla bł. Honorata Koźmińskiego, który się tu w 1829 roku urodził; dla ominięcia przeszkód ze strony władz komunistycznych realizuje swój zamiar stopniowo, dołączając poszczególnych zakonników jako pomocników ks. E. Barbasiewiczowi w nauczaniu religii młodzieży szkół średnich przy kościele św. Antoniego, uczęszczającą na katechezę licznie /około 4000/, gromadzącą się w świątyni i jej podziemiach oraz w przybudowanych barakach. Pierwszym z kapucynów był o. mgr Maurycy Ludwik Kubrak /1937-1987/, utalentowany prefekt, zmarły w Lublinie w opinii świętości, a drugim o. dr Pacyfik Antoni Dydycz, rodem z Serpelic, ceniony przez ks. E. Barbasiewicza za przymioty pedagoga i cieszący się uznaniem bialskiego społeczeństwa, aktualnie biskup ordynariusz drohiczyński, potem przybyli inni. W 1968 kościół został objęty przez Braci Mniejszych Kapucynów. W 2000 nowa aranżacja placu przed kościołem, przeniesienie bramy do parku miejskiego i wystawienie pomnika Jana Pawła II na osi przed fasadą, proj. prof. Edward Sitek z Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku i jego syn Dariusz.

Kościół p. w. Matki Bożej Anielskiej i św. Antoniego Padewskiego

Wzniesiony i uposażony do 1688, być może według proj. arch. Augustyna Locciego. Wyposażenie wykonane 1682-86 przez Huberta Andrycza. 1875-1915 użytkowany jako cerkiew prawosławna, wówczas przekształcony, m. in. 1910 przerobiona wieżyczka sygnaturki. Barokowy. Prezbiterium zwrócone na pd.-wsch. Murowany z cegły, otynkowany, podpiwniczony. Jednonawowy z węższym i niższym silnie wydłużonym dwuprzęsłowym zamkniętym prosto prezbiterium, pod którym krypta /szczątki grzebanych tu w ziemi zakonników przeniesione po 1970 pod figurę Matki Bożej Niepokalanej w ogrodzie, wzniesionej staraniem o. Pacyfika Antoniego Dydycza/, od pn.-wsch. prostokątna zakrystia. Korpus czteroprzęsłowy ze zróżnicowaną szerokością przęseł – dwa szersze rozdzielone o połowę węższym i poprzedzone analogicznym chórowym. Przy szerszych przęsłach głębokie wnęki arkadowe, przy pierwszym od pd.-zach. kaplica Adoracji Najświętszego Sakramentu /od 1995, dawna św. Antoniego/ na rzucie kwadratu.

Od pn.-zach. kruchta z dobudowanymi później po obu stronach pomieszczeniami w formie salek. Nawa przykryta sklepieniem kolebkowym na gurtach z lunetami, prezbiterium, kaplica, kruchta i podchórze – krzyżowymi, zakrystia – kolebką z lunetami. Chór muzyczny murowany, wsparty na dwóch filarach, opilastrowany, ze ślepą balustradą tralkową. Prezbiterium otwarte do nawy potężną arkadą tęczową. Kaplica otwarta arkadą schodzącą na belkowanie obiegające kościół. Wnęki po bokach nawy zamknięte arkadami schodzącymi na gzymsy podtrzymujących je prostokątnych filarów. Przęsła nawy wydzielone nałożonymi na pilastry półkolumnami kompozytowymi na cokołach, podtrzymującymi wyłamujące się belkowanie obiegające cały kościół, prezbiterium – zdwojonymi pilastrami. W narożach kaplicy – półpilastry. W narożach nawy i prezbiterium ćwierćkolumny nałożone na pilastry. W nawie i prezbiterium, ponad belkowaniem, prostokątne zamknięte łukiem odcinkowym szerokie otwory okienne w uszakowatych obramieniach, wieńczone odcinkami gzymsu. W pierwszym przęśle prezbiterium poniżej belkowania dwa okna, z których pn.wsch. otwarte do oratorium zakonnego na piętrze nad zakrystią, w drugim przęśle małe kwadratowe zamknięte odcinkowo, również otwarte do oratorium. W ścianie pn.wsch. dwie pary drzwi, neorokowe 1963, w uszakowanych obramieniach analogicznych do okiennych. /Przed 1869 ołtarz główny był ustawiony pośrodku prezbiterium z obrazem przedstawiającym odpust Pocjunkuli, nad nim w tęczy zawieszony był duży krzyż, za ołtarzem mieściła się zakrystia a nad nią chór zakonny, z którego prowadziły drzwi do kasztorunej biblioteki ozdobionej w suficie freskami odkrytymi 1961, natomiast ambona – zachowana w Kąkolewnicy Wschodniej – znajdowała się na ścianie po lewej stronie głównej nawy z wejściem na nią z korytarza klasztornego na piętrze, zamurowanym 1869/. 1993 otwarto okno w drewnianych ramach brązowych łączące zakonny chór z prezbiterium w miejscu dawnych drzwi z korytarza klasztoru do zakonnego chóru, gdzie przed 1869 znajdowały się małe organy oraz na ścianie wisiał z 1718 sztych artystycznie wykonany przez miedziorytnika Johanna Gottfrieda Krűgera z Lipska przedstawiający historię reformatów na ziemiach polskich, całość zaprojektował Mateusz Osiecki.

Kościół_św._Antoniego_w_Białej_Podlaskiej_-_01

Fasada jednoosiowa, jednokondygnacjowa zwieńczona wysokim, trójkątnym szczytem, poprzedzona niską trójosiową kruchtą szerokości nawy. Fasada rozczłonkowana parami zdwojonych jońskich pilastrów dźwigających wydatne gierowane belkowanie, ujęta niewielkimi spływami wolutowymi opartymi na niskich filarach, zwieńczonymi wazonami z szyszkami. Na osi prostokątne okno zamknięte łukiem odcinkowym w uszakowatym obramieniu analogicznym do wewnętrznych, ponad którym we fryzie data 1671.

Szczyt rozdzielony zdwojonymi lizenami, na osi z owalną blendą w profilowanym obramieniu, ujęty obeliskami z kulami, na osi zwieńczony krzyżem. Elewacja kruchty rozczłonkowana parami jońskich pilastrów o kapitelach z festonami, dźwigających belkowanie. Część środkowa zryzalitowana, z wysokim trójkątnym szczytem, z otworem wejściowym zamkniętym łukiem koszowym, po bokach którego półkoliście zamknięte blendy. Na osiach bocznych, pomiędzy pilastrami okna amknięte łukiem odcinkowym. Nad partiami bocznymi attyka dzielona impostami, wieńczona gzymsem. Elewacje boczne bezpodziałowe zwieńczone gzymsem z prostokątnymi oknami ujętymi w uszakowate obramienia. W elewacji pd.-wsch. Na osi prostokątne drzwi do piwnic. Elewacja kaplicy zwieńczona trójkątnym szczytem rozdzielonym lizenami. Dachy kryte blachą, ostatnie pokrycie 1988 blachą miedzianą. Nad nawą i kaplicą dach dwuspadowy, nad prezbiterium trójspadowy z wystawką zwieńczoną trójkątnym szczytem. Wieżyczka sygnaturki ażurowa, obita blachą, wieńczona krzyżem. – Malowidła na sklepieniu barokowe 4 ćw. w. XVII w drugim przęśle prezbiterium przedstawienie adoracji Krzyża św. Przez trzech świętych franciszkańskich, odkryte 1961, wówczas restaurowane przez Jana Przełomca i Karola Pustelnika, pozostałe odkryte 1945, odnowione przez J. Koneckiego, 1961 restaurowane przez Konstantego Tiunina, w nawie w stiukowych obramieniach orły Radziwiłłowskie pod mitrą książęcą z tarczami herbowymi na piersiach, w drugim przęśle z herbem Janina, w czwartym z gerbem Trąby i pieczęcią i buławą na poduszkach po bokach, w kaplicy św. Antoniego głoszącego kazanie do ryb. W tej kaplicy, adoracyjnej Najśw. Sakramentu od 1995, wyposażonej 2001 w obraz Chrystusa Miłosiernego pędzla Jolanty I. Świderskiej z Chełma Lubelskiego, wymieniono 2005 tymczasowy ołtarz adoracyjny na nowy artystycznie wykonany przez Andrzeja i Dariusza Gasińskich z Opola Lubelskiego, w który został wkomponowany witraż w oknie z wizerunkiem bł. Honorata Koźmińskiego z Białej, kapucyna, stojącego obok Chrystusa Ukrzyżowanego przebaczającego klęczącej niewieście, wykonany przez Pracownię Witraży w Łomży M. Mazur, H. Osiecki, 1996, wedle obrazu mal. przez prof. Stanisława Baja z kościoła kapucynów w Warszawie, w zwieńczeniu podobizna papieża Jana Pawła II pędzla Heleny Sawickiej z Lublina, 2005.

Ołtarz główny barokowy, dawniej w kaplicy św. Antoniego, zapewne ok. 1740, uszkodzony w czasie II wojny światowej, 1944 zreperowany i uzupełniony. Dwukondygnacjowy, ujęty parą kolumn w pierwszej kondygnacji i pilastrów w drugiej, z rzeźbami aniołów z ok. 3 ćw. w. XVIII na konsolach ujmujących drugą kondygnację, ze starego ołtarza. Po bokach ołtarza, na konsolach, figury zapewne św. Jana Kapistrana i drugiego św. Zakonnika, może św. Bernardyna ze Sieny, z tegoż czasu. W polu głównym obraz Wizja św. Antoniego Padewskiego 2 ćw. w. XVIII, przemalowany w XIX w., konserwowany 1955 przez Henryka Kucharskiego, w zawieńczeniu obraz św. Kazimierz Królewicz 2 ćw. w. XVIII. Ołtarz boczny w drugiej wnęce arkadowej od pn.-wsch., późnobarokowy, ok. 1740, być może według proj. 1739 br. Mateusza Osieckiego, z rzeźbami dwóch franciszkańskich z atrybutami biskupów, być może św. Bonawentury i św. Ludwika. W zwieńczeniu para rzeźb aniołów w pozie adoracji oraz cztery kanelowe wazy z girlandami laurowymi i motywem meandra na otoku pokrywy, zapewne w. XIX. W polu środkowym Matka Boska Częstochowska, 1951, mal. o. Augustyn Jędrzejczyk, na zasuwie obraz Matki Bożej Królowej Aniołów pędzla H. Sawickiej, który zastąpił 2004 obraz Matki Bożej Łaskawej wedle obrazu z kościoła kapucynów w San Giovanni Rotondo we Włoszech, skopiowany 1978 przez Roberta Stpiczyńskiego ku upamiętnieniu roku zgonu św. Ojca Pio stygmatyka, przeniesiony do klasztoru. W zawieńczeniu obraz św. Judy Tadeusza Apostoła w. XIX, odnowiony 1954 przez H. Kucharskiego. We wnęce arkadowej przy wejściu do kościoła od pn.-wsch. Ołtarz z drzewa dwukondygnacjowy, 1961, wyk. Franciszek Maksymiuk, w polu głównym rzeźba św. Franciszka z Asyżu, 1971, wyk. Tadeusz Niewiadomski, na zasuwie obraz św. Józefa z kilkuletnim Jezusem kopia z kościoła sióstr Bernardynek w Krakowie, 1967, nieznanego kopisty. W zwieńczeniu obraz św. Edmunda, biskupa, 1977, mal. St. Maj. Na filarze przy wejściu do kapliucy Wieczystej Adoracji tablica upamiętniająca 150 rocznicę urodzin bł. Honorata Koźmińskiego, 1979, pomiżej figura Matki Boskiej Fatimskiej przywieziona z Fatimy, 2000. W nawie głównej na ścianie obraz św. Ojca Pio, stygmatyka, mal. H. Sawicka, 2004 i rzeźbione stacje Drogi Krzyżowej, wyk. T. Niewiadomski kandelabry kute i żyrandol, 1974, wyk. Mistrz ślusarski Piort Krasucki oraz synowie Romuald i Władysław z Białej. W kruchcie figura Najśw. Serca Jezusa, gipsowa i tablica ku czci żołnierzy 34 pp. I 9 PAL wojska Polskiego poległych w wojnie 1939-45, 1984. Ambona z drzewa, po lewej stronie głównej nawy przed prezbiterium oraz dwa konfesjonały w tejże nawie, 1961, wyk. Fr. Maksymiuk. Ołtarz “soborowy” do odprawiania Mszy św. “twarzą do ludzi”, stół, 1975, wyk. Bogusław Olszewski z Białej. Konfesjonały: 1. późnobarokowy ok. Poł. Lub 3 ćw. w. XVIII, w zwieńczeniu zapiecka płaskorzeźniony kartusz w obramieniu palnowym w glorii ze sceną św. Piotr zachęcający grzeszników do pokuty. 2-3 para eklektycznych, koniec w. XIX, pochodzące z Nowego Miasta n/Pilicą, wyk. o. Benwenuty Mejtler, kapucyn. – Krucyfiksy: 1. w pierwszej pd.-zach. wnęce arkadowej, barokowy ok. 1700, najpewniej pochodzący z tęczy, po supresji do 1951 w kościele parafialnym w Huszczy, restaurowany 1957; 2. późnobarokowy, 3 ćw. w. XVIII; 3. krzyż ołtarezowy z datami 1875-1927 prowincjonalny, o charakterze barokowym, w zakrystii.

Tablica konsekracyjna, 1688 z brązowego marmuru z inskrypcją majuskułową i pięciopolową tarczą z herbami Junosza, Prus /odm. Tzw. Wilcze Kosy/, Topór, Łabędź i Kolumna pod kapeluszem biskupim, dawniej usytuowana w ścianie prezbiterium, w okresie zajęcia świątyni przez prawosławnych leżała przed kościołem, a w 1945 wmurowana w wewnętrzną ścianę kruchty, informująca w języku łacińskim, że dnia 9. V. 1688 biskup kijowski i czernichowski Andrzej Chryzostom Załuski, kanclerz królewski i gnieźnieński, opat wąchocki, kanonik krakowski, scholastyk łęczycki, prepozyt jarosławski, konsekrował kościół braci mniejszych reformatów w Białej p. w. Matki Boskiej Anielskiej z Porcjunkuli i w nim siedem ołtarzy: ołtarz główny ku czci św. Franciszka z Asyżu, następne ku czci św. Józefa Oblubieńca NMP, Matki Bożej Większej /Łaskawej/, św. Antoniego Padewskiego w większej kaplicy, św. Piotra z Alkantary, św. Marii Magdaleny i św. Barbary Męczennicy, umieszczając w nich relikwie świętych Męczenników, udzielając wiernym szczegółowych odpustów i ustanawiając dzień III niedzieli po Wielkanocy rocznicą konsekracji świątyni.

Ponadto na wyposażenie kościoła składają się: monstrancja barokowa koniec w. XVII, na repusowanej stopie, z promienistą glorią z kameryzowanym otokiem z listków i postaciami klęczących aniołów na ramionach. – Kielich regencyjny 2 ćw. w. XVIII, z rytowanym ornamentem taśmowym na stopie. – Lichtarze: 1. para neoklasycystycznych, 2 poł. w. XIX, warszawskiej firmy Norblin; eklektyczny, XIX/XX warszawskiej firmy Fraget. – Ornaty: 1. biały, 2 ćw. w. XX, nierozcinany, z adamaszku, z monogramem his, haft płaski jedwabiem; 3-4. czerwone, 2 poł. w. XIX, z rosyjskiego brokatu; zielone: 5. 2 ćw. w. XX, nierozcinany, z adamaszku; 6. 2 ćw. w. XX, z adamaszku, boki białe; 7. neobarokowy, w. XIX/XX, nierozcinany w duże kwiaty. – Missale Romanum, Antwerpia, Typographia Palatiniana, 1720, 2°. Oprawa ze skóry wytłaczanej, złoconej, zwierciadło z medalionem z przedstawieniem Boga Ojca z bordiurą z wici roślinnej z ptakami. Dar księżnej Anny z Sanguszków Radziwiłłowej dla kaplicy Szarytek w Białej.

Klasztor

Pierwotny 1670 drewniany, obecny wzniesiony 1687-92, być może według proj. arch. Andrzeja Józefa Jeziernickiego. Po kasacie rządu carskiego 1864 klasztor i ogród podzielony na dwie części, pierwsza użytkowana przez wikariusza i organistę, w drugiej rosyjskie seminarium nauczycielskie. 1908 przebudowany, po 1919 dzierżawiony na gimnazjum żeńskie. 1993 w całości zwrócony Zakonowi Braci Mniejszych Kapucynów, od 1968 prawny spadkobierca fundacji poreformackiej. Przylega do kościoła od pn.-wsch. Barokowy. Murowany z cegły otynkowany.

Założony na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Dwukondygnacjowy, podpiwniczony, jednotrakowy, z korytarzem od strony dziedzińca. Przęsła korytarza na prarterze nakryte naprzemian kolebką i sklepieniem krzyżowym, w skrzydłach pn.-wsch. i pd.-zach. prostopadłe przejścia przykryte kolebką. Na zewnątrz elewacje z prostokątnymi otworami okiennymi i wejściowymi zwieńczone gzymsem. Na piętrze okna otwarte na dziedziniec zachowały pierwotne wymiary, zaś okna zewnętrzne są powiększone wskutek podwyższenia piętra przy przebudowie klasztoru. Od pd.-wsch. pochyła skarpa, raczej naniesiona. Skrzydła nakryte dachem dwuspadowym z blachy miedzianej, 2005, “Firma STAN-DACH” Stanisława Niewiadomego w Ochotnicy Górnej. Ogród użytkowy, kwaterowy od pd.-wsch.

Fragment odsłoniętego fresku przedstawiający św. Klarę z Asyżu z Monstrancją

Malowidła ścienne w korytarzu na parterze, późnobarokowe, ok. poł. w. XVIII, odkryte w trakcie restauracji klasztoru na przełomie 1997/98 – prace murarskie Marian Bartosik z ekipą, prace stolarskie Krzysztof Kozakiewicz /podłogi i sufity/, prace hydrauliczne Wincenty Krasa, obecnie odkrywki fragmentów przedstawień figurtalnych św. Klary, inskrypcji łacińskich ku czci św. Franciszka z Asyżu, św. Dominika, bł. Jana Dunsa Szkota, teologa i filozofa franciszkańskiego, św. Elżbiety Turyngskiej i iluzjonistycznej architektury.

Krucyfiks, późnobarokowy, ok. poł. w. XVIII.

Obrazy religijne w. XX, 1. autoryzowane: Stygmaty św. Franciszka z Asyżu 1927 i Matka Boska Anielska 1929 mal. ks. Stanisław Leśniowski; św. Franciszek z Asyżu 1992 mal. Iwona Sielska-Deptuła; bł. Honorat Koźmiński, obraz dużych rozmiarów, mal. Z. Kotyłło; nieautoryzowane: święci Kryspin i Leopold, kapucyni; bł. Honorat Koźmiński; św. Maksymilian Kolbe; Najśw. Serce Jezusa; Chrzest Chrystusa w Jordanie; Ofiarowanie Jezusa w świątyni i Narodzenie P. Jezusa /styl wschodni, unicki/; Matka Boska Częstochowska; św. Franciszek z Asyżu; Św. Pacyfik z San Severino.

Rzeźby w wykonaniu Tadeusza Niewiadomskiego: trzy krucyfiksy, św. Feliks z Cantalice, kapucyn bł. Honorat Koźmiński; św. Franciszek z Asyżu, płaskorzeźba, wyk. Dariusz Jagodziński, kapucyn, misjonarz w Gabbonie.

Portrety: Beniamina Szymańskiego, kapucyna, biskupa siedleckiego, ks. Edmunda Barbasiewicza i bł. Honorata Koźmińskiego, wyk. C. Obel oraz ks. Stanisława Leśniowskiego wyk. St. Baj, 1989. – fotoportret papieża Jana Pawła II wspólnie z biskupem Antonim Pacyfikiem Dydyczem, kapucynem, Drohiczyn 1999.

Bibliografia:

J. M. Cygan, Losy biblioteki klasztoru reformatów w Białej Podlaskiej, Podlaski Kwartalnik Kulturalny /=PKK/2/2000; M. Danielak-Chomać, Kościół p. w. Matki Bożej Anielskiej. Prace restauracyjne w latach 1944-1969, Rocznik Bialskopodlaski /=RB/, t. IV, 1996; id. Początki fundacji kościoła i klasztoru reformatów w Białej Podlaskiej, RP, t. VI, 1998; id. Źródła utrzymania reformatów w Białej, RP, t. VII, 1999; id. Reformaci w Białej, RB, t. VIII-IX, 2000/2001; id. Kościół i klasztor reformatów w Białej. Dzieje i rola społeczna, 1671-1864, Siedlce 2003 /rozprawa doktorska, maszynopis powielany/; A. P. Dydycz, bp, Opisanie odnalezienia relikwii św. Jozafata Kuncewicza na tle jego życia oraz dziejów jego doczesnych szczątków, RP, t. XII, 2004; B. Górny, Monografia powiatu bialskiego, Biała Podlaska 1939, 2000; R. Gröbbels, Znalezienie relikwii św. Jozafata, PKK 2/1997; J. Huczko, Ksiądz Stanisław Leśniowski 1884-1942, PKK 2/1996; R. Kucha, Oświata elementarna w Królestwie Polskim w latach 1864-1914, Lublin 1982; J. A. Szteinke, J.M. Cygan, Kościół i klasztor poreformacki w Białej Podlaskiej, Warszawa 2002 /materiały dla Katalogu zabytków sztuki w Polsce/; L. Targoński, Miasto Białła y przedmieście Wola, b. m. 1777.

Za im24.pl